Składki na ubezpieczenia zdrowotne są potrącane z wynagrodzeń zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2004r. Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).
Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne obejmuje m.in. osoby objęte ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są: pracownikami, rolnikami lub ich domownikami, osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub osobami z nimi współpracującymi, osobami wykonującymi pracę nakładczą, osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub osobami z nimi współpracującymi, osobami duchownymi, członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami ich rodzin, osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu lub zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynikające z odrębnych przepisów lub z układów zbiorowych pracy. Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne obejmuje osoby, które nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczenie zdrowotne obejmuje również zamieszkujących na terytorium Polski członków rodziny ubezpieczonego.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla osób objętych ubezpieczeniami społecznymi stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe łącznie z wynagrodzeniem za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną. Nie stosuje się ograniczenia podstawy wymiaru do 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej; ustaloną w ten sposób podstawę wymiaru pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy, składka na powszechne ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od:
- podatku dochodowego od osób fizycznych, obliczonego według skali podatkowej określonej w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- zryczałtowanego podatku dochodowego opłacanego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i karty podatkowej oraz od zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych – na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (art. 169g) regulowała również sytuację, w której obliczona przez płatnika składka na ubezpieczenie zdrowotne przewyższa zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, obliczoną na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. W takim przypadku składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości zaliczki i kwotę tę przekazuje się do kasy chorych. Taki stan prawny miał obowiązywać tylko w 1999 r. Jednakże zgodnie z ustawą z 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej (Dz.U. z 2000r. Nr 12, poz.136) wprowadzono w art. 169g zmianę brzmienia przepisu, polegającą na dodaniu po wyrazach „w 1999 r.” wyrazów „i w 2000 r.”. Podobnie postąpiono w kolejnych latach, co przywróciło stan prawny z 1999 r. W obecnej ustawie kwestię ograniczenia składki ubezpieczenia zdrowotnego do kwoty zaliczki naliczonej na podatek dochodowy reguluje Art. 83:
1. W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13, zgodnie z przepisami art. 79-81 jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.18)), składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.
