Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe są potrącane z wynagrodzeń zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998r. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.). Ustawa precyzuje zasady podlegania i finansowania składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe oraz chorobowe i wypadkowe.
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe obejmują m.in. (art. 6):
- pracowników, z wyłączeniem prokuratorów, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku,
- osoby wykonujące pracę nakładczą, od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania albo wygaśnięcia tej umowy,
- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanych dalej członkami spółdzielni, od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania albo wygaśnięcia tej umowy, oraz osoby z nimi współpracujące, od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia zakończenia tej współpracy. Nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, będące uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Obowiązkowi ubezpieczeń podlegają jednak ci uczniowie lub studenci do ukończenia 26 lat, jeżeli umowę taką zawarli z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy,
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność, od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, oraz osoby z nimi współpracujące, od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia zakończenia tej współpracy,
Dobrowolnie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych mogą przystąpić: małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą, osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów, obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa, studenci oraz uczestnicy dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu, alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści do ukończenia 25 roku życia. Osoby mające prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu.
Podstawą opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.
Ważnym elementem opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek. W myśl art.19 ustawy, roczna podstawa nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone.
Ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe
Składki na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe są potrącane z wynagrodzeń zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998r. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.). Obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają następujące osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi: pracownicy, członkowie spółdzielni, oraz osoby odbywające służbę zastępczą. Dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, które: wykonują pracę nakładczą, wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracują przy wykonywaniu tych umów, prowadzą pozarolniczą działalność oraz współpracują przy prowadzeniu tej działalności, wykonują odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, są duchownymi.
Obowiązkowi ubezpieczenia wypadkowego podlegają osoby objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, które są: pracownikami, członkami spółdzielni, zleceniobiorcami oraz osobami z nimi współpracującymi wykonującymi pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy, osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, posłami i senatorami, stypendystami sportowymi, pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, skazanymi lub tymczasowo aresztowanymi wykonującymi odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, bezrobotnymi absolwentami pobierającymi stypendium, duchownymi, osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej. Pozostali ubezpieczeni nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, z następującymi dwoma zastrzeżeniami:
- przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (art.19),
- miesięczna podstawa wymiaru dla osób dobrowolnie ubezpieczonych jest ograniczona do 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
