Wypłatę świadczeń przysługujących w okresie choroby regulują kodeks pracy (Dział trzeci: Wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia) oraz Ustawa o Świadczeniach Pieniężnych z Ubezpieczenia Społecznego w razie Choroby i Macierzyństwa (Dz.U. z 1999r., Nr 60, poz.636). Szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe reguluje rozporządzenie M.P. i P.S. z dnia 18 grudnia 1998 r. (Dz.U. z 1998r., Nr 161, poz.1106). Redukcję wypłaty wynagrodzenia za czas nieprzepracowany regulują rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej: z dnia 29 maja 1996 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 289) oraz z dnia 8 stycznia 1997 r. (Dz. U. Nr 2, poz. 15).
Świadczenia przysługujące w okresie choroby można najogólniej podzielić na wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane przez pracodawcę oraz świadczenia wypłacane z tytułu ubezpieczeń społecznych. Kwestie wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (kody ZUS od '331′ do '334′) reguluje kodeks pracy:
Art. 92.
§ 1. Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:
1) choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu,
2) wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia,
3) poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.
§ 2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
§ 3. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1:
1) nie ulega obniżeniu w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego,
2) nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego.
§ 4. Za czas niezdolności do pracy, o której mowa w § 1, trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia, trwającej łącznie dłużej niż 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
§ 5. Przepisy § 1 pkt 1 i § 4 w części dotyczącej pracownika, który ukończył 50 rok życia, dotyczą niezdolności pracownika do pracy przypadającej po roku kalendarzowym, w którym pracownik ukończył 50 rok życia.
Wypłaty świadczeń po upływie łącznie 33 dni niezdolności do pracy w ciągu roku kalendarzowego (kody ZUS od '311′ do '322′) reguluje Ustawa o Świadczeniach Pieniężnych z Ubezpieczenia Społecznego w razie Choroby i Macierzyństwa. Zgodnie z ustawą, świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, to:
1) zasiłek chorobowy,
2) świadczenie rehabilitacyjne,
3) zasiłek wyrównawczy,
4) zasiłek macierzyński,
5) zasiłek opiekuńczy.
Art. 4.
1. Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
1) po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
2) po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
2. Do okresów ubezpieczenia chorobowego, o których mowa w ust. 1, wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
3. Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:
1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
2) jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
Rozporządzenie M.P. i P.S. z dnia 18 grudnia 1998 r. reguluje szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. następujące typowe przychody:
1) nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat,
2) odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
[…]
19) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
[…]
24) składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,
Generalnie podstawą do wypłat świadczeń przysługujących w okresie czasowej niezdolności do pracy jest przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz chorobowe (art.3 ust.3 oraz art.36-52 ustawy). Są jednak możliwe wyjątki, związane m.in. ze składnikami wynagrodzenia, których zasady wypłaty określone w układach zbiorowych pracy lub przepisach o wynagradzaniu nie nakazują zmniejszania takiego składnika w związku z pobieraniem zasiłku chorobowego (art.41), czy też z zacytowanymi powyżej regulacjami zawartymi w kodeksie pracy (§ 3). Przykładem takiego składnika jest dodatek stażowy. W związku z tym, przy określaniu podstawy zasiłków nie korzysta się z podstawy ubezpieczenia chorobowego, ale istnieje dodatkowa kwota związana i uaktualniana z każdą wypłatą – 'podstawa zasiłku chorobowego’. Składniki wynagrodzenia które wchodzą do tej podstawy są odpowiednio zadeklarowane na ekranach 'Definiowanie Składników Wynagrodzenia’ oraz 'Definiowanie Świadczeń i Przerw’ (opcja menu konfiguracji wynagrodzeń i rozliczeń). Należną podstawę oblicza się od przychodu w miesiącu, w którym został on wypłacony bądź postawiony do dyspozycji ubezpieczonego (§3 ust.7 rozp. RM z dn. 30 grudnia 1998r. – Dz.U. Nr 165, poz.1197 i Dz.U. z 1999r. Nr. 55, poz.574).
Przed 8-2-2005 dla większości pracowników podstawę wymiaru stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc w którym powstała niezdolność do pracy. Od 8-2-2005 należy przyjąć do wyliczeń wynagrodzenie z 12 miesięcy.
W przypadku pracy pracownika przez niepełny miesiąc podstawę wymiaru stanowi:
1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości,
2) wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby 1 dzień,
3) kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął żadnego wynagrodzenia.
W przypadku pracy zleceniobiorców zewnętrznych (niezatrudnionych na umowę o pracę) przez niepełny miesiąc podstawa wymiaru wyliczana jest z umowy cywilnoprawnej za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.
Warto zwrócić uwagę na dwie kwestie: 1. uzupełnianie kwot wynagrodzenia przy wyliczaniu podstawy w przypadku pracy przez niepełny miesiąc (art.38 ustawy) oraz 2. nie obniżanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (kodeks pracy), przysługującego osobom dobrowolnie ubezpieczonym.
Dodatkowo istotny jest również art.41 ust.2 ustawy, zgodnie z którym składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie.
Rozliczanie świadczeń za czas niezdolności do pracy w programie SuperPłace zostało szczegółowo opisane w następujących poradnikach:
- Wypłata wynagrodzenia za czas choroby
- Zasiłek chorobowy u pracodawcy NIEuprawnionego do wypłaty swiadczeń z ubezpieczenia chorobowego (poniżej 20 zatrudnionych)
- Zasiłek chorobowy u pracodawcy uprawnionego do wypłaty swiadczeń z ubezpieczenia chorobowego (powyżej 20 zatrudnionych)
