Zgodnie z Ustawą o Promocji Zatrudnienia i Instytucjach Rynku Pracy (Dz.U. z 2004r. Nr 99, poz.1001 z późn. zm.) (oryginalnie z Ustawą o Zatrudnieniu i Przeciwdziałaniu Bezrobociu (Dz.U. z 1995r. Nr 1, poz.1 z późn. zm.), podstawą opłacania składek na Fundusz Pracy (FP) jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosząca co najmniej najniższe wynagrodzenie po przeliczeniu na pełen miesiąc. Oznacza to iż składkę na FP opłaca się również od podstaw mniejszych niż płaca minimalna jeżeli podstawa ta po przeliczeniu na pełen miesiąc nie jest mniejsza niż płaca minimalna. W przypadku wykonywania zatrudnienia przez niepełny miesiąc (np. rozpoczęcie lub zakończenie zatrudnienia, choroba lub inne nieobecności powodujące zmniejszenie dochodu za pracę), należy ustalić, jaka byłaby podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne gdyby praca lub działalność była wykonywana przez cały miesiąc. Pracodawca nie jest zobowiązany do opłacenia składki na Fundusz Pracy tylko wtedy, gdy dochód pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy jest niższy niż płaca minimalna.
Składkę na Fundusz Pracy oblicza się bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych (ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ub. emerytalne i rentowe). Kto opłaca składki na Fundusz Pracy? Na podstawie Dz.U. z 2004r. Nr 99, poz.1001 z późn. zm.:
Art. 104.
1. Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z późn. zm.5)), wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, w przypadku osób, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679), co najmniej wynagrodzenie, o którym mowa w tym przepisie, a w przypadku osób wykonujących pracę w okresie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania co najmniej 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę, opłacają:
1) pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne za osoby:
a) pozostające w stosunku pracy lub stosunku służbowym,
b) wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą,
c) wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz za osoby z nimi współpracujące,
d) wykonujące pracę w okresie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
e) pobierające stypendia sportowe,
f) otrzymujące świadczenie socjalne przysługujące na urlopie górniczym, świadczenie górnicze lub górniczy zasiłek socjalny lub wynagrodzenie przysługujące w okresie świadczenia górniczego, stypendium na przekwalifikowanie lub kontraktu szkoleniowego – przewidziane w odrębnych przepisach;
2) rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie kółek rolniczych lub spółdzielnie usług rolniczych – za swoich członków, z wyjątkiem członków, którzy wnieśli wkład gruntowy o powierzchni użytków rolnych większej niż 2 ha przeliczeniowe;
3) inne niż wymienione w pkt 1 i 2 osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyjątkiem:
a) duchownych,
b) pobierających na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłek stały,
c) pobierających na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka,
d) podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników,
e) żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej,
f) odbywających zastępcze formy służby wojskowej,
g) przebywających na urlopach wychowawczych oraz pobierających zasiłek macierzyński,
h) pobierających świadczenie szkoleniowe, o którym mowa w art. 70 ust. 6.
2. Wysokość składki na Fundusz Pracy określa ustawa budżetowa.
3. W przypadku gdy kwoty, o których mowa w ust. 1, pochodzą z różnych źródeł, obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy powstaje wtedy, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek ustalona zgodnie z ust. 1 wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, a w przypadku osób, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, o którym mowa w tym przepisie.
.4. Osoba, do której ma zastosowanie przepis ust. 3, składa stosowne oświadczenie każdemu pracodawcy lub w terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli sama opłaca składki na ubezpieczenia społeczne.
Art. 105.
Przedsiębiorcy Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku Ociemniałych Żołnierzy Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, Zakład Opieki dla Niewidomych w Laskach oraz zakłady aktywizacji zawodowej nie opłacają składek na Fundusz Pracy za zatrudnionych pracowników o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Składek na FP pracodawca nie opłaca począwszy od roku 2009 osoby powracające z urlopów macierzyńskich i wychowawczych oraz, od 1 lipca 2009, za zatrudnionych w wieku co najmniej 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). W przypadku gdy osiągnięcie powyższego wieku następuje w trakcie miesiąca kalendarzowego zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek następuje dopiero od następnego miesiąca. Jedynie w przypadku osób, których 55. lub 60. urodziny przypadają pierwszego dnia danego miesiąca, zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek przysługuje już od tego miesiąca, ponieważ w dniu swoich 55. czy 60. urodzin dana osoba jest osobą, która osiągnęła odpowiednio wiek 55 lub 60 lat.
W przypadku osób powracających z urlopów macierzyńskich i wychowawczych, ZUS zaleca następujące reguły:
- Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje wyłącznie w odniesieniu do pracowników, których powrót do pracy po urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim lub urlopie wychowawczym (zwanych dalej „urlopem”) następuje nie wcześniej niż z dniem 1 stycznia 2009 r. Przy czym, za powrót z urlopu macierzyńskiego należy uznawać także powrót z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
- Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje pracodawcy tylko w odniesieniu do tych pracowników, którzy powrócili po urlopie, jaki został im udzielony przez tego pracodawcę.
- Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje pracodawcy tylko w odniesieniu do pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy. A zatem, nie przysługuje ono, np. w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. W przypadku pracowników w stosunku do których pracodawca będzie korzystał ze przedmiotowego zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP, którzy zawarli dodatkowo z pracodawcą np. umowę-zlecenie lub jeżeli w ramach takiej umowy będą wykonywali pracę na rzecz swojego pracodawcy, zwolnienie to nie obejmuje przychodów uzyskiwanych z tytułu świadczenia pracy na podstawie tej umowy.
- Okres 36 miesięcy zwolnienia z opłacania składek na FP należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie urlopu. Oznacza to, że zwolnienie powyższe należy stosować w odniesieniu do kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia o którym mowa w art.19 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie urlopu, z zastrzeżeniem pkt 3.
Składek na FP nie opłaca się również od zatrudnionych w wieku co najmniej 50 lat, którzy bezpośrednio przed zatrudnieniem przez co najmniej miesiąc byli zarejestrowani jako bezrobotni. W przypadku takich osób stosuje się następujące reguły:
- Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje pracodawcy tylko w odniesieniu do pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy. A zatem, nie przysługuje ono, np. w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. W przypadku pracowników w stosunku do których pracodawca będzie korzystał z przedmiotowego zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP, którzy zawarli dodatkowo z pracodawcą np. umowę-zlecenie lub jeżeli w ramach takiej umowy będą wykonywali pracę na rzecz swojego pracodawcy, zwolnienie to nie obejmuje przychodów uzyskiwanych z tytułu świadczenia pracy na podstawie tej umowy.
- Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
– nawiązanie stosunku pracy następuje nie wcześniej niż od dnia 1 lipca 2009 r.,
– w dniu nawiązania stosunku pracy zatrudniana osoba miała ukończone 50 lat, a więc 50. urodziny przypadają najpóźniej w dniu nawiązania stosunku pracy,
– zatrudniana osoba pozostawała w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy przez okres co najmniej 30 dni liczonych wstecz od dnia poprzedzającego dzień nawiązania stosunku pracy - Okres 12 miesięcy zwolnienia z opłacania składek na FP należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została zawarta umowa o pracę.
